Szanowni Państwo,

Mamy przyjemność poinformować, że w dniach 19 i 26 września 2019 roku, Naczelny Sąd Administracyjny w sprawach przeciwko Ministrowi Środowiska, wydał 3 korzystne rozstrzygnięcia dla klientów kancelarii BBP Legal, dotyczących zmiany pozwoleń zintegrowanych dla instalacji komunalnych (dawniej: RIPOK), odnoszących się do możliwości zwiększenia mocy przerobowych instalacji oraz możliwości rozszerzenia zakresu działalności instalacji MBP o zagospodarowanie bioodpadów (odpadów zielonych), a to wszystko na gruncie art. 38a ustawy o odpadach i art. 186 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo ochrony środowiska w kontekście treści wojewódzkich planów gospodarki odpadami.

W pierwszym z wyroków z dnia 19 stycznia 2019 roku o sygn. akt 821/18, który dotyczył możliwości przetwarzania odpadów zielonych w tunelach kompostowni będących częścią instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBP), Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił, że nie tylko wprost wskazane w WPGO podmioty mogą prowadzić przetwarzanie tego rodzaju odpadów. WPGO nie mogą być interpretowane ściśle, precyzyjnie, a biorąc pod uwagę całą ich treść. Zatem, skoro zarówno WPGO, jak i KPGO przewidują rekomendację przetwarzania odpadów zielonych w częściach biologicznych instalacji MBP, a także że przetwarzanie odpadów zielonych w procesie ich biologicznej stabilizacji jest możliwe zgodnie z WPGO, to oznacza to, że instalacja ta została ujęta w WPGO jako RIPOK, a ponadto sposób przetwarzania odpadów jest zgodny z WPGO.

Wyrok ten może mieć istotne znaczenie również dla inwestycji planowanych, w szczególności w ramach joint-venture, bowiem sąd rozstrzygnął także kwestię możliwości zmiany prowadzącego instalację. NSA potwierdził, że na podstawie umowy możliwe było dokonanie odpowiedniego podziału ról stron porozumienia i tym samym realizacja instalacji przez inny podmiot niż wprost wskazany w treści WPGO.

W wyroku z tego samego dnia w sprawie o sygn. akt II OSK 2020/18 NSA rozstrzygał w szczególności problematykę możliwości zwiększenia masy niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych, które mogą być przetworzone w instalacji.

W tym przypadku organy administracji, a także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stanęły na stanowisku, że zwiększenie mocy przerobowych nie było dopuszczalne z uwagi na treść art. 186 ust. 1 pkt 1 POŚ. Na skutek skargi kasacyjnej prowadzącego RIPOK, NSA uchylił wyrok WSA do ponownego rozpoznania wskazując, że taka interpretacja art. 186 ust. 1 pkt 1 POŚ w powiązaniu z ówcześnie obowiązującym art. 38a ustawy o odpadach, nie jest prawidłowa.

NSA potwierdził, że WPGO nie są aktami prawnymi, niemniej ograniczenia w odniesieniu do działalności gospodarczej należy interpretować w sposób ścisły. I o ile treść art. 186 ust. 1 pkt 1 POŚ faktycznie może zatem prowadzić do ograniczeń, to jednak jest tam mowa o sposobie, a zatem metodzie – procesie przetwarzania odpadów.

W końcu, znając oba opisane wyżej wyroki, a także wydany niedługo wcześniej wyrok NSA z dnia 5 września 2019 roku w sprawie o sygn. akt II OSK 97/19, w dniu 26 września 2019 roku, ten sam Sąd wydał wyrok o sygnaturze II OSK 551/19, który także dotyczył możliwości zwiększenia mocy przerobowych instalacji RIPOK. W tym przypadku, sąd oddalił skargę kasacyjną Ministra Środowiska na wyrok WSA, który uwzględniał racje prowadzącego instalację.

NSA jednoznacznie stwierdził, że nie podziela poglądu wyrażonego w wyroku wydanym w sprawie o sygn. akt II OSK 97/19. Bardzo dobitnie przedstawił umotywowanie nie tylko prawne, według którego należało zinterpretować pojęcie sposobu gospodarowania odpadami, o którym mowa w art. 186 ust. 1 pkt 1 POŚ, pod kątem definicji legalnej gospodarowania odpadami. A gdy na nią spojrzeć, to brak jest w definicji legalnej gospodarowania odpadami możliwości ograniczenia masy odpadów przetwarzanych w danej instalacji.

Decyzja o pozwoleniu zintegrowanym ma charakter decyzji związanej. Organ ma obowiązek dostosować swoją decyzję (o pozwoleniu zintegrowanym) do poprzedzającej ją decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych dla planowanego przedsięwzięcia. To w czasie tejże procedury badaniu podlega wpływ planowanej działalności na środowisko. Natomiast wydanie decyzji o pozwoleniu zintegrowanym ma charakter zero jedynkowy.

Na marginesie – odnosząc się do bilansowania masy przetwarzanych w regionach odpadów z mocami instalacji – sąd podniósł, że WPGO jest dokumentem planistycznym. Zawiera prognozowane ilości odpadów, jakie zostaną wytworzone oraz prognozowane ilości odpadów, jakie zostaną przetworzone. Nie można z tego wywodzić ograniczenia ilościowego, jaką masę odpadów instalacje będą mogły przetworzyć, bo nie sposób tego ze stuprocentową pewnością przewidzieć. Nie można wykluczyć przecież poprawienia się dobrobytu Polaków, czy to na skutek wyższych wynagrodzeń, czy też programów socjalnych, z jakimi mamy obecnie do czynienia, które powodują zwiększenie wytwarzanych przez mieszkańców odpadów. W konsekwencji, postanowienia planu w powiązaniu z art. 186 ust. 1 pkt 1 POŚ nie mogą prowadzić do sytuacji, w której część odpadów nie będzie mogła zostać zagospodarowania w przewidzianych do zagospodarowania tych odpadów instalacjach, tylko trafią na dzikie wysypiska.

Zatem, choć w bliskim odstępie czasu wydane zostały w sumie cztery orzeczenia na gruncie powiązań art. 38a ustawy o odpadach i art. 186 ust. 1 pkt 1 POŚ, to wydaje się, że trzy ostatnie wyroki, będą prowadziły do ustalenia pewnej linii orzeczniczej, w szczególności co do interpretacji art. 186 ust. 1 pkt 1 POŚ.

Mając dodatkowo na uwadze treść nowelizacji ustawy o odpadach, która weszła w życie 6 września 2019 roku, można stwierdzić, że wojewódzkie plany gospodarki odpadami nie regulują masy odpadów, jakie instalacja może przyjąć do przetworzenia, lecz jedynie sposób (proces), jakiemu odpady te są poddawane w celu ich zagospodarowania. Z tego również wynika, że mogą być podejmowane działania inwestycyjne w celu zwiększenia mocy przerobowych takich instalacji.

Niemniej, jeśli takiej inwestycji nie przewidziano (w odniesieniu do odpadów komunalnych) w planie inwestycyjnym, stanowiącym załącznik do WPGO, to inwestycja taka będzie musiała zostać sfinansowana samodzielnie przez prowadzącego instalację lub przy wykorzystaniu komercyjnych kredytów lub pożyczek.

Na skutek wprowadzonej nowelizacji, która weszła w życie 6 września 2019 roku, ale także powyższych orzeczeń, możliwe będzie wprowadzenie faktycznej konkurencji na rynek zagospodarowania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych, mogąc konkurować (po ewentualnym zwiększeniu mocy przerobowych) nie tylko ceną, ale także i osiąganymi w danej instalacji poziomami odzysku i recyklingu, podczas gdy instalacje osiągające niskie poziomy będą miały z pewnością gorszą pozycję. Ale też o to chodzi, bowiem bez takiej konkurencji doszło do petryfikacji rynku, na którym żaden podmiot nie był zainteresowany inwestycjami w celu osiągania lepszych wyników procesów odzysku i recyklingu.

Klientów Kancelarii BBP Legal na rozprawach w powyższych sprawach reprezentował adwokat Filip Poniewski.